Józef Tischner – polska filozofia wolności a myśl europejska

STRONA GŁÓWNA / PUBLIKACJE / Inne / JÓZEF TISCHNER – POLSKA FILOZOFIA WOLNOŚCI A MYŚL EUROPEJSKA

Józef Tischner – polska filozofia wolności a myśl europejska

red. naukowa Z. Stawrowski



Oprawa: miękka
Wydawca:
Instytut Myśli Józefa Tischnera
Rok wydania: 2022
ISBN: 978-83-60911-36-5
Język: polski

Książka Józef Tischner – polska filozofia wolności a myśl europejska prezentuje rezultaty badań przeprowadzonych w ramach projektu pod takim właśnie tytułem, realizowanego w ramach  Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Opublikowane w niej teksty wielu autorów to tylko część dorobku powstałego w czasie tego grantu. Inne jego owoce – co może być pomocną wskazówką dla osób zainteresowanych myślą krakowskiego filozofa – to, między innymi, dwa kolejne tomy Dzieł zebranych Józefa Tischnera: tom IV – Filozofia człowieka. Wykłady (2019) oraz tom V – Filozofia poznania. Wykłady (2021), a także kilkanaście nagrań video rozmów z towarzyszami i świadkami filozoficznej drogi Tischnera[1].

Pierwsza część książki zatytułowana Inspiracje przedstawia wpływ, jaki na myśl Tischnera wywarli filozofowie dla niego najważniejsi – ci, do których najczęściej się odwoływał, tacy jak Edmund Husserl, Georg W.F. Hegel czy Søren Kierkegaard, czy też się z nimi spierał, jak Karol Marks czy Leszek Kołakowski.

Druga część poświęcona jest zagadnieniom filozoficznie fundamentalnym. Kwestie dotyczące metafizycznych warunków myślenia aksjologicznego, znaczenia i wieloznaczności hermeneutyki czy redukcji fenomenologicznej, oraz rozumienia relacji Boga do człowieka i człowieka do Boga, pozwalają spojrzeć na Tischnerowskie rozważenia w szerszym, filozoficznym i metafizycznym kontekście.

Filozofia Tischnera, nazwana przez niego samego agatologią, krąży wokół idei i przejawów Dobra. Jest jednak rzeczą znamienną, że dużo więcej szczegółowych analiz poświęcił on rozmaitym epifaniom i ucieleśnieniem zła. Sam zresztą o tym pisał: „dobro jest wprawdzie bliższe naszym nadziejom, ale zło jest jednak bliższe naszym doświadczeniom Filozofia, która przyznaje się do stosowania metody fenomenologicznej, jest niejako z góry skazana na przyznanie pierwszeństwa badaniom zła przed badaniami dobra”[2]. Tematem trzeciej część książki jest więc zło. Rozpoczynają je teksty analizujące koncepcję samego Tischnera, w tym jego refleksję nad współczesnym wcieleniem radykalnego zła, które przyjęło postać systemów totalitarnych. Kolejnym poruszonym tutaj wątkiem jest kategoria uczestnictwa, która według Tischnera ma dla zrozumienia fenomenu zła znaczenie kluczowe. Przedstawiamy  tu również teksty, które porównują Tischnerowskie rozumienie zła z koncepcją z jednej strony Leszka Kołakowskiego, z drugiej – izraelskiego filozofia Adi Ophira.

W czwartej i ostatniej części książki przedstawione zostały artykuły, które z różnych perspektyw opisują  – tak ważny dla Tischnera – wspólnotowy wymiar wolności. Znajdziemy  tu analizę Buberowskiej kategorii „pomiędzy”, rozważania o prawie do wolności religijnej jako podstawie wspólnoty politycznej, próbę spojrzenia na „ludzi z kryjówek” przez pryzmat metafory jaskini, oraz rozważania o solidarności – najpierw jako formie działania etycznego a następnie jej związku z nadzieją.

Jak to zwykle bywa, dopiero zebranie w jednym tomie tak wielu różnorodnych tekstów, pozwala dostrzec wyraźnie nie tylko bogactwo Tischnerowskiej refleksji, lecz także to, ile wątków obecnych w jego myśli nie zostało jeszcze podjętych, ani zbadanych. Ten wielostronny, choć z pewnością nie wyczerpujący, obraz filozoficznej twórczości Tischnera tworzy jednak dobrą podbudowę do dalszych badań. Stanowi także ważny wkład na drodze prowadzącej do dzieła, które w syntetycznej formie zdołałoby obiektywnie i wszechstronnie przedstawić myśl krakowskiego filozofa.

[1] Materiały te są dostępne w archiwum IMJT.

[2] Józef Tischner, Filozofia dramatu, Kraków 1998, s. 301.



SPIS TREŚCI (rozwiń)

Galeria

Skip to content